Zachowania ryzykowne dziecka

Profilaktyka używania substancji psychoaktywnych to zmniejszanie ryzyka ich używania oraz związanych z tym problemów, poprzez opóźnienie lub przeciwdziałanie inicjacji, niedopuszczanie do poszerzania się kręgu osób –szczególnie ludzi młodych, eksperymentujących z legalnymi i nielegalnymi substancjami. Pojawiła się także definicja, która profilaktykę uzależnień przedstawia również jako zmniejszanie strat związanych z używaniem środków odurzających poprzez ograniczanie do minimum potencjalnych szkód, jakich mogą doznawać szczególnie osoby młode, używające substancje psychoaktywne.

W tym najszerszym ujęciu profilaktyka pojmowana jest jako postępowanie zapobiegające różnorodnym problemom, które towarzyszą używaniu tych substancji.

Czynniki ryzyka to niektóre cechy jednostki i środowiska, które sprzyjają powstawaniu tych zachowań. Badacze tej problematyki wspominają także o czynnikach, które zwiększają odporność na działanie czynników ryzyka.

Są to więc cechy, sytuacje, warunki przeciwdziałające zachowaniom ryzykownym. Określa się je jako czynniki chroniące.

Przez czynniki chroniące należy rozumieć te „właściwości jednostek lub środowiska społecznego, których występowanie wzmacnia ogólny potencjał zdrowotny człowieka i zwiększa jego odporność na działanie czynników ryzyka” (K. Ostaszewski, 2003).

Za najważniejsze czynniki chroniące uważa się:

– silną więź emocjonalną z rodzicami,

– zainteresowanie nauką szkolną,

– duchowość,

– poszanowanie prawa, norm, wartości i autorytetów,

– przynależność do pozytywnej grupy (J. Szymańska, 2002),

- rozwijanie zainteresowań, pasji, uzdolnień,

- kompetencje społeczne (efektywna komunikacja, asertywność).

Termin „zachowanie ryzykowne” określa różne działania człowieka niosące wysokie ryzyko negatywnych konsekwencji zarówno dla jego zdrowia fizycznego i psychicznego, jak i dla jego otoczenia społecznego (K. Ostaszewski, 2003).

Do najpoważniejszych zachowań ryzykownych zalicza się:

  •  używanie alkoholu i innych środków psychoaktywnych
  •  wczesną aktywność seksualną
  •  zachowania agresywne i przestępcze
  •  porzucanie nauki szkolnej
  •  ucieczki z domu

Potrzebna jest także wiedza na temat sygnałów ostrzegawczych i rodzajach substancji psychoaktywnych (przede wszystkim tych, które są „popularne” w danym środowisku lokalnym).

Do najważniejszych sygnałów, które dorośli (rodzice, wychowawcy, nauczyciele) nie powinni bagatelizować należą:

· Zmiany w zachowaniu dziecka (zachowania, których nie było wcześniej):

– wyraźny spadek zainteresowania zajęciami (lekcjami), które przedtem były dla niego atrakcyjne,

– niepowodzenia w nauce (słabsze oceny, brak prac domowych, zapominanie o pomocach dydaktycznych itp.),

– unikanie kontaktu, wyraźna niechęć do rozmowy, kłamstwa,

–niecierpliwość, rozdrażnienie,

–zmiany aktywności w domu lub na lekcjach (pobudzenie lub ospałość),

–nadmierny apetyt lub jego brak,

–"drobne” kradzieże, handlowanie (skupianie się na zdobywaniu pieniędzy),

– wagary,

–izolowanie się od kontaktów z wcześniejszymi, pozytywnymi kolegami lub przebywanie w gronie rówieśników, zachowujących się ryzykownie,

– posiadanie „akcesoriów”, nieznanych leków, chemikaliów, proszków itp.

 

· Zmiany w wyglądzie zewnętrznym:

– zaniedbany wygląd lub istotna zmiana w stylu ubierania się,

– zapach i/lub ślady chemikaliów na ubraniu, papierosów, alkoholu,

– zaczerwienione oczy, rozszerzone lub zwężone źrenice, przewlekły katar (gdy wykluczona jest infekcja).